Neurologische stoornissen

Neurologische en neuropsychologische stoornissen

De klinische neuropsychologie en de gedragswetenschappen bestuderen hoe stoornissen in het functioneren van de hersenen kunnen leiden tot problemen op gedrags- en cognitief vlak en hoe we deze kunnen verbeteren. De lokalisatie en uitgebreidheid van het letsel in de hersenen is bepalend voor de aard en de ernst van elke stoornis. Hieromtrent is er veel interesse vanuit diverse medische disciplines. Er wordt multidisciplinair gewerkt binnen de revalidatie, zo kan er ook sprake zijn van orthoptische interventie op bepaalde diensten.

Met neuropsychologische testen zoekt men eerst naar wat er precies met een patiënt aan de hand is en wat de aard en ernst van de klachten en problemen zijn. Men heeft eveneens oog voor de mogelijkheden en resterende functies die de patiënt nog bezit.
Neuropsychologische vaardigheidstraining omvat de gedragsinterventies en oefeningen die het gebruik en de uitbreiding van de resterende cognitieve vaardigheden trachten te stimuleren.

De taak van de orthoptist binnen de neuropsychologische revalidatie

De werking van het oog en het verband ervan met de hersenen valt onder het kennisgebied van de orthoptist. Binnen de neuropsychologische revalidatie zal de orthoptist dan ook vooral visuele en ruimtelijke stoornissen onderzoeken en behandelen bij zowel kinderen als volwassenen.

Voorbeelden:

  • stoornissen in het lokaliseren in de ruimte van visuele, auditieve of gevoelsprikkels
  • oogbewegingsproblemen; problemen met het richten van de ogen naar objecten in de ruimte
  • stoornissen in objectwaarneming en object- of gelaatsherkenning
  • problemen met verwerken, inprenten en onthouden van visueel aangeboden informatie
  • stoornissen bij natekenen van figuren of grijpen naar objecten
  • stoornissen in visuele aandacht
  • beoordelen van problemen met kleurwaarneming
  • stoornissen in oriëntatie in de ruimte
  • stoornissen in lichaamsschema
  • links/rechts verwarring
  • verwaarlozing van linker- of rechterhelft van de ruimte of het lichaam

De taak van de orthoptist bij leerproblemen

Leerproblemen zoals leesachterstand of dyslexie, zijn zelden te wijten aan een afwijking in het visueel systeem. Verminderde gezichtsscherpte of een moeizame samenwerking tussen de ogen, kunnen het leerproces wel bemoeilijken.
Bij leerproblemen en neuropsychologische stoornissen is het dan ook van belang steeds grondig een aantal oogfuncties na te kijken:

De oogarts controleert eveneens oogzenuw en netvlies.
Eventuele afwijkingen worden zo goed mogelijk behandeld om het leerproces te optimaliseren. Zo kan een bril voorgeschreven worden bij een brekingsfout of orthoptische oefeningen om de convergentie te verbeteren. Soms kan een prismabril de samenwerking tussen de ogen verbeteren.

CVI : Cerebral Visual Impairment

Kinderen en volwassenen met Cerebrale Visuele Inperking (CVI) hebben meestal geen ernstige oogproblemen. De gezichtsscherpte kan vrij goed zijn, maar toch hebben ze moeite bij het kijken. De oorzaak van deze verstoorde visuele waarneming ligt in de hersenen en niet in de ogen.

Personen met CVI hebben voor, tijdens of kort na de geboorte een letsel opgelopen ter hoogte van de hersendelen die instaan voor de verwerking van visuele informatie. Zo wordt de normale ontwikkeling van de visuele waarneming verstoord.
De oorzakelijke letsels zijn soms heel duidelijk, maar soms ook heel moeilijk vast te stellen.

Mogelijke kenmerken van CVI:

  • problemen met het opnemen van visuele informatie en het ordenen van deze info
  • moeilijk herkennen van vormen, afbeeldingen en complexe tekeningen of structuren
  • ‘kijken’ en ‘handelen’ lijken niet goed samen te werken
  • problemen met ruimtelijk inzicht, ruimtelijke oriëntatie en ruimtelijk denken

Vaak zijn er naast de visuele waarnemingsstoornissen ook problemen op vlak van motoriek, aandacht en concentratie, … .

Indien er een vermoeden is van CVI, maakt de orthoptist een grondig bilan op van de sensorische aspecten van het visueel systeem. Zo wordt o.a. de gezichtsscherpte en het gezichtsveld bepaald. Ook onderzoekt de orthoptist de motorische functies van het oog, bijvoorbeeld de oogvolgbewegingen.

Indien de resultaten van deze onderzoeken onvoldoende verklaring geven voor de visuele problemen in het dagelijks leven, dan onderzoekt een team van zorgverleners (oogarts, psycholoog, neuroloog, neuropsycholoog, orthoptist) de visuele verwerking van de beelden en de visuomotoriek. In het kader van dit onderzoek maakt de orthoptist onderscheid tussen enerzijds de specifieke visuele problemen en anderzijds de ruimere (ontwikkelings-) problemen die het kind/de volwassene ervaart.
Het onderzoek van de orthoptist vormt zo een belangrijke schakel in de diagnostiek van personen met CVI.

De orthoptist speelt ook een belangrijke rol in het vertalen van de bevindingen naar de praktijk:

  • duiding van de visuele problemen naar de context – ouders, school, begeleiders
  • tips voor visuele training – wat kan nog worden aangeleerd ?
  • tips voor verduidelijken van het visueel aanbod – wat moet worden aangepast in de leer- en leefomgeving?

Vestibulaire stoornissen

Duizeligheid en instabiliteit kunnen symptomen zijn van een perifere of centrale aandoening van het vestibulair systeem.

Het vestibulair systeem is een uiterst complex systeem dat via de vestibulo-oculaire reflex (VOR) zeer nauwe banden heeft met het visueel systeem. In dit kader wordt de vestibulaire revalidatie aan de orthoptist toevertrouwd. Deze zal in een eerste fase de fixatiestabiliteit (stabiliteit van de blik) proberen te herstellen en optimaliseren. Vervolgens tracht men eventuele inadequate evenwichtsstrategieën te herorganiseren.

Vestibulaire revalidatie is dus een functionele behandeling, bedoeld voor patiënten die getroffen zijn door een vestibulaire aandoening in de brede betekenis van het woord.

Zo kan de orthoptist patiënten helpen met aandoeningen zoals de ziekte van Ménière, vestibulaire neuritis en andere stoornissen van het binnenoor. De orthoptist kan eveneens visuele hyperafhankelijkheid en wagenziekte verlichten.